อัญมณีสำคัญ ๙ ชนิด ได้แก่ เพชร ทับทิม มรกต บัษราคัม โกเมน นิลกาฬ(ไพลิน) มุกดาหาร เพทาย ไพฑูรย์

            เพชรและพลอยอีก ๘ ชนิดรวมเป็น ๙ ชนิดนี้ รวมกันเรียกว่าอัญมณีชุด“นพเก้า”  ซึ่งเชื่อกันมาแต่โบราณว่าเป้นอัญมณีที่เป้นสิริมงคลสูงสุดแก่ผู้สวมใส่ หรือผู้เป้นเจ้าของ นำแต่ความสุขความดจริญมาให้

            แต่เดิมจะสวมใส่เฉพาะพระมหากษัตริย์และพระราชวงศ์เท่านั้นค่ะ และ จะสวมใส่เฉพาะงานที่เป้นมงคล ต่อมาขุนนางชั้นผู้ใหญ่ทั้งหลายได้รับเอาธรรมเนียมนิยม นี้มาปฏิบัติตามบ้าง และค่อย ๆ แพร่หลายไปสู่ประชาชนผู้มีฐานะและประชาชนทั่ว ๆ ไปในปัจจุบันนี้

            รูปแบบเฉพาะของ “นพเก้า” ที่ นิยมกันมาแต่โบราณนั้น อยู่ที่การนำอัญมณีทั้ง ๙ ชนิด ดังกล่าวมารวมกันทำเป็นเครื่องประดับที่มีหัวหรือยอดแหลมสูขึ้นไป เช่น แหวนหัวยอดสูง ผูก (ประดับ) พลอยเก้าประการ จี้ห้อยคอนพเก้า สร้อยขอมือหรือสายตัวนพเก้า และแม้กระทั่งเครื่องราชอิสริยาภรณ์เครื่องประดับพระยศต่าง ๆ จะต้องประดับด้วยอัญมณีอันเป้นมงคลชุดนพเก้าเสมอค่ะ

            ในปัจจุบันนี้อัญมณี “นพเก้า” ยัง เป็นที่นิยมและยึดถือว่าเป้นสิริมงคลอย่างสูงแก่ผู้สวมใส่หรือผู้เป็นเจ้าขอ อยู่เช่นเดิม เพียงแต่รูปแบบของเครื่องประดับเท่านั้นที่อาจเปลี่ยนแปลงไปตามยุคตามสมัย นิยม ไม่ทำเป็นยอดแหลมสูงขึ้นไปแบบโบราณเพียงแบบเดียวเท่านั้น แต่อัญมณีทั้ง ๙ ชนิดยังคงประดับอยู่อย่างครบถ้วนเช่นเดิมทุกประการ เพื่อให้เป็นชุด “นพเก้า” อันเป้นสิริมงคลเหมือนของเดิมที่มีมาแต่โบราณ ดังคำกลอนต่อไปนี้

            “เพชร” ดี “มณี” (ทับทิม) แดง

            เขียวใสแสง “มรกต” เหลืองสดใส “บุษราคัม”

แดงแก่ก่ำ “โกเมน” เอก

สีหมอกเมฆ “นิลกาฬ” (ไพลิน)

“มุกดาหาร” หมอกมัว แดงสลัว “เทพลาย”

สังวาลสาย “ไพฑูรย์” (ตาแมว)